αναγνώριση

I

(Λογ.). Λογοτεχνικό εύρημα, που συνήθως αποτελεί ισχυρό στοιχείο στην πλοκή ορισμένων μύθων και συναντάται συχνά στην πεζογραφία, την ποίηση και τον θεατρικό λόγο. Ειδικότερα, ο όρος αναφέρεται σε ανθρώπους που –αν και συνδέονται με ισχυρούς συγγενικούς ή άλλους δεσμούς– δεν αναγνωρίζουν αμέσως ο ένας τον άλλο όταν συναντώνται (είτε γιατί πέρασε πολύς χρόνος, είτε γιατί ο ένας κρύβει εντέχνως την ταυτότητά του, είτε για άλλους λόγους) και συμπεριφέρονται για ένα διάστημα ως ξένοι. Η τελική α. προκαλεί ισχυρές συγκινησιακές φορτίσεις και δίνει διέξοδο και συνέχεια στην πλοκή. Χαρακτηριστικά δείγματα α. συναντούμε στην Οδύσσεια του Ομήρου (με την επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη), στο Τραγούδι του Νεκρού αδελφού (με την επιστροφή του Κωνσταντή από τον Κάτω Κόσμο) και στον Κόμη Μοντεχρήστο του Αλέξανδρου Δουμά (με την επιστροφή του αδίκως καταδικασμένου ήρωα).

Σε ό,τι αφορά το θέατρο, και ειδικότερα την τραγωδία, το πρώτο σημαντικό παράδειγμα α. βρίσκεται στην Ηλέκτρα του Σοφοκλή, όταν η ηρωίδα αναγνωρίζει στο πρόσωπο ενός ξένου νέου τον αδελφό της Ορέστη, που τον θεωρούσε νεκρό. Ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του ορίζει την α. «εξ αγνοίας εις γνώσιν μεταβολήν ή εις φιλίαν ή εις έχθραν», χαρακτηρίζοντας ως άριστη την α. με περιπέτειες, όπως συμβαίνει στον Οιδίποδα Τύραννο.Στις κωμωδίες του Μένανδρου, η α. χρησιμεύει για να ζωηρεύει και να λύνει περίπλοκες θεατρικές καταστάσεις με την αλλαγή προσώπων, μεταμφιέσεων, ιδιαίτερων σημείων (κοσμήματα, δαχτυλίδια κλπ.). Οι Ρωμαίοι ακολούθησαν το ελληνικό παράδειγμα και εκμεταλλεύτηκαν πολύ την α., που θα την ξανασυναντήσουμε αργότερα στην κομέντια ντελ’ άρτε, την κωμωδία της Αναγέννησης, στο ελισαβετιανό δράμα και ιδίως στο ισπανικό θέατρο του χρυσού αιώνα. Στον 19ο αι. η α. έγινε ένα μελοδραματικό και δακρύβρεχτο τέχνασμα σε δράματα λαϊκού χαρακτήρα. Στις μέρες μας έχει εξαφανιστεί από το θέατρο, χρησιμοποιείται όμως συχνά στον εμπορικό κινηματογράφο.

II

(Στρατ.).Στρατιωτική αποστολή, που σκοπό έχει να συγκεντρώσει πληροφορίες με άμεση παρατήρηση ή άλλα μέσα προσδιορισμού. Αναλυτικότερα, σκοπός της α. είναι να αναζητήσει μέσα στον χώρο στοιχεία σχετικά με τον εχθρό (δύναμη, διάταξη, βαθμό οχύρωσης, συγκεντρώσεις, κινήσεις, εγκαταστάσεις κλπ.), τον καιρό και το φίλιο (όπως σε περίπτωση αμυντικής εγκατάστασης, σύμπτυξης κλπ.) ή εχθρικό έδαφος ή τη θαλάσσια περιοχή, πριν και κατά τη διάρκεια μιας επιχείρησης. Ανάλογα με το βάθος και τη φύση των πληροφοριών, η α. διακρίνεται σε τακτική (μικρής ακτίνας) και στρατηγική (μεγάλης ακτίνας). Στις χερσαίες δυνάμεις συναντώνται και οι ειδικοί όροι, α. μηχανικού, α. για ωφέλεια του πυροβολικού κ.ά. Παλαιότερα είχε συχνότερη χρήση ο όρος ανίχνευση.

Η τακτική α. στις χερσαίες επιχειρήσεις πραγματοποιείται με όλα τα διαθέσιμα μέσα, από τις περιπόλους α. ή μάχης έως τους ταχυκίνητους σχηματισμούς, με βάση συγκρότησης τα τεθωρακισμένα, και ολοκληρώνεται σχεδόν πάντοτε από την αεροπορία. Η αεροπορική α. διακρίνεται σε α. όψης και φωτογραφική α. Η τελευταία γίνεται συνήθως με ειδικά αεροσκάφη. Στις θαλάσσιες περιοχές, που άλλοτε γινόταν από ταχύπλοες μονάδες (κατά κανόνα φρεγάτες και κορβέτες), η τακτική α. εκτελείται κυρίως από την αεροπορία, με κύριο έργο την επαγρύπνηση στα ανοιχτά των βάσεων, την αναζήτηση και καταδίωξη εχθρικών υποβρυχίων, τη διατήρηση οπτικής επαφής με εχθρικές ναυτικές δυνάμεις κλπ.

Η στρατηγική α. πραγματοποιείται από γρήγορα αεροσκάφη μεγάλης αυτονομίας, ικανά νααντιμετωπίσουν ενδεχόμενη εχθρική αντίδραση. Κυρίως είναι φωτογραφική και χρησιμοποιούνται γι’ αυτή φωτογραφικές συσκευές συχνά στερεοσκοπικές, που επιτρέπουν την αποκάλυψη πολλών λεπτομερειών σε εχθρικές βάσεις, ισχύος των επιθετικών και αμυντικών προετοιμασιών, εργοστασίων κλπ. Στη στρατηγική α. είναι εξαιρετικά χρήσιμα τα αεροπλανοφόρα, γιατί επαυξάνουν την αυτονομία των αεροσκαφών. Για αποστολές στρατηγικής α. στις ανοιχτές θαλάσσιες περιοχές χρησιμοποιούνται συχνά και τα υποβρύχια, που διευκολύνονται στο έργο αυτό τόσο χάρη στη μεγάλη τους αυτονομία όσο και τη δυνατότητα απόκρυψης των κινήσεών τους.

* * *

η (Α ἀναγνώρισις) [ἀναγνωρίζω]

η επαναφορά στη μνήμη προσώπων, πραγμάτων ή παραστάσεων μετά από νέα επαφή με αυτά

νεοελλ.

1. παραδοχή, αποδοχή, ομολογία, επιβεβαίωση

2. αποδοχή τού κύρους κάποιου

3. (ως στρ. όρος) εξερεύνηση περιοχής, κατόπτευση

αρχ.

(στην τραγωδία) αποκάλυψη τής πραγματικής και μη φανερής σχέσης δύο προσώπων, η οποία οδηγεί στη λύση τού δράματος.